İşitsel Hassasiyet Nedir?
İşitsel hassasiyet veya işitsel aşırı duyarlılık, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir.
Bazen işitme hassasiyeti, kulaktaki tıbbi bir durum veya yapısal bir sorun nedeniyle
ortaya çıkar. Bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Durum böyleyse,
çocuk veya yetişkinin ilgili konuda bir hekimden destek alması gerekecektir.
Bu durumda duyarlılığı bir duyusal reaktivite zorluğu olarak değerlendirmek doğru olmayacaktır.
İşitsel duyarlılığı açıklamak için tıbbi bir neden olmadığı durumlarda, araştırmacılar beynin sesleri yeterince
işlemediğini düşünüyor. Araştırmacılar, beynin sesi alan ve filtreleyen bölümü olan amigdala'nın farklı şekilde
çalıştığını öne sürüyorlar. Amigdala, seslerin ne kadar önemli olduğuna, hangilerine dikkat etmemiz gerektiğine
ve hangilerini görmezden gelmemize karar verir. Birisi seslere karşı hassasiyet yaşadığında, amigdala'nın seslere
ihtiyaç duyduğundan daha fazla dikkat ettiği düşünülür. Ayrıca amigdala beynin, tehlikeli anlarda koruyucu görevi
gören bir bölgesidir. Bu yüzden işitsel hassasiyeti olan çocukları tehlike durumuna sokabilir. Tehlike durumundaysa
çocukların fizyolojik stresleri artacak, savaş-kaç tepkileri vermeye başlayacaktır. Yani davranış problemleri,
ağlama, bağırma, vurmaya çalışma, etrafında dönme, zıplama veya bulunduğu ortamdan kaçmaya çalışma görülecektir.
Özellikle çocuk, sesin nereden geldiğini bilemediğinde veya sesin neye ait olduğunu anlayamadığında amigdala
devreye girecek ve korku, kaygı, evham gibi olumsuz duygular ortaya çıkacaktır. Örneğin karanlık ve ıssız
bir yolda tek başınıza yürüdüğünüzü düşünün. Her sese kulak kesilirsiniz, her işarete ve hareket odaklanırsınız.
Herhangi bir tehlikeli durumuna karşı savaşmaya veya kaçmaya hazır olursunuz. İşte işitsel hassasiyeti olan
çocuklarda bu şekildedir. Ayrıca çocuklarda işitsel hassasiyet, yüksek sesli ortamlarda da ortaya çıkacaktır.
Örneğin elektrikli süpürge, saç kurutma makinesi ve iş makineleri gibi yüksek sesin olduğu ortamlarda aşırı
yüklenme olacak ve stresi, korkuyu artırıp gene amigdala seviyesinde savaş-kaç tepkileri ortaya çıkacaktır.
İşitsel Hassasiyet Terapisi
Bütün duyusal reaktivite zorlukları için önce regülasyon, yani sakinleşme becerilerini çalışmak gerekmektedir. Maruz bırakma yöntemleri genellikle çocuklara faydadan çok zarar vermektedir, çocukları travmatik etmektedir. Bu yüzden işitsel hassasiyeti olan bir çocuğa yoğun işitsel uyaranlar vererek terapi yapmak faydalı değildir.
Gürültülü bir ortama girdiğinizde yanınızda kulak tıkacı veya ses engelleyici kulaklıklar bulundurun.
Çocukların sese alışması için zaman verin, acele etmeyin.
Gürültülü veya yüksek sesli bir aktiviteden önce regüle edici oyunlar oynayın, masaj yapın, sarılın, sakinleşmesi için zaman verin.
Aktivitelerdeki yüksek sese maruz kalmasının önüne geçin. Örneğin, suyu sesinden korkan bir çocuk için küveti önden suyla doldurun.
Duyusal diyetler yapın.
Yüksek ses veya gürültü gelmeden önce çocuğunuzu hazırlayın. Örneğin “yola çıktığımızda arabaların korna sesi gelebilir merak etme” gibi ön hazırlık yapın. Çocuğunuz sesin nereden veya ne tarafından geldiğini anlamadığında ona açıklamalar yapın ve güven verin. Örneğin “bu bir martı sesi, bak uçuyor, korkmana gerek yok” gibi açıklamalar yapın. Yetişkinlerden veya çocuğun arkadaşlarından sessiz tonda konuşmasını isteyin.
Sınıfta öğretmeni ve arkadaşlarıyla konuşun. Alkışlama, bağırma, gürültülü konuşmalardan kaçınmalarını isteyin.
Sakinleştirici müzikler dinletin.
Stresin artma durumunda regüle edici stratejiler geliştirin. Örneğin sakız çiğnemek, sarılmak, müzik dinlemek.
Sonuç olarak işitsel hassasiyeti olan çocuklar için çevresel düzenlemeler yapmak, ilişkide olunan insanları bilgilendirmek ve destek istemek, stresi azaltıcı stratejiler belirlemek, gürültülü ortamlardan uzak durmak veya gürültüyü azaltan kulaklıklar kullanmak, regülasyon ve duyu bütünleme konusunda bir ergoterapistten destek almak gerekmektedir.
Yazar : Furkan Cangi
Ergoterapist
Kaynakça:
1. Ayres, A.J. (1972). SI and Learning Disorders.
2. Dunn, W. (2014). Sensory Profile-2. User’s Manual. Texas: The Psychological Corporation.
3. Miller, L.J. (2014). Sensational Kids Hope and Help for Children with Sensory Processing Disorder. Revised
4. Mucklow, N. (2009). The Sensory Team Handboook.