İşitsel Hassasiyet Nedir?

Duyusal reaktivite zorluğu olan çocuklarda bazı seslere karşı aşırı duyarlılık görülebilir. Bu çocuklar için arka planda duyduğumuz sesleri filtrelemek daha zordur. Aslında hepimiz gün içerisinde, aynı anda onlarca farklı sesi duyuyoruz. Fakat bu seslerin işimize yaramayan bir kısmını kesebiliyoruz. Örneğin bir işe odaklanmışken yoldan geçen arabaların sesini filtreleyip kısabiliyoruz. Fakat işitsel hassasiyeti olan çocuklar bu arka plan seslerini kesmekte zorlanıyorlar. Özellikle otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda işitsel hassasiyeti daha fazla görmekteyiz.

İşitsel hassasiyet veya işitsel aşırı duyarlılık, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bazen işitme hassasiyeti, kulaktaki tıbbi bir durum veya yapısal bir sorun nedeniyle ortaya çıkar. Bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Durum böyleyse, çocuk veya yetişkinin ilgili konuda bir hekimden destek alması gerekecektir. Bu durumda duyarlılığı bir duyusal reaktivite zorluğu olarak değerlendirmek doğru olmayacaktır.

İşitsel duyarlılığı açıklamak için tıbbi bir neden olmadığı durumlarda, araştırmacılar beynin sesleri yeterince işlemediğini düşünüyor. Araştırmacılar, beynin sesi alan ve filtreleyen bölümü olan amigdala'nın farklı şekilde çalıştığını öne sürüyorlar. Amigdala, seslerin ne kadar önemli olduğuna, hangilerine dikkat etmemiz gerektiğine ve hangilerini görmezden gelmemize karar verir. Birisi seslere karşı hassasiyet yaşadığında, amigdala'nın seslere ihtiyaç duyduğundan daha fazla dikkat ettiği düşünülür. Ayrıca amigdala beynin, tehlikeli anlarda koruyucu görevi gören bir bölgesidir. Bu yüzden işitsel hassasiyeti olan çocukları tehlike durumuna sokabilir. Tehlike durumundaysa çocukların fizyolojik stresleri artacak, savaş-kaç tepkileri vermeye başlayacaktır. Yani davranış problemleri, ağlama, bağırma, vurmaya çalışma, etrafında dönme, zıplama veya bulunduğu ortamdan kaçmaya çalışma görülecektir. Özellikle çocuk, sesin nereden geldiğini bilemediğinde veya sesin neye ait olduğunu anlayamadığında amigdala devreye girecek ve korku, kaygı, evham gibi olumsuz duygular ortaya çıkacaktır. Örneğin karanlık ve ıssız bir yolda tek başınıza yürüdüğünüzü düşünün. Her sese kulak kesilirsiniz, her işarete ve hareket odaklanırsınız. Herhangi bir tehlikeli durumuna karşı savaşmaya veya kaçmaya hazır olursunuz. İşte işitsel hassasiyeti olan çocuklarda bu şekildedir. Ayrıca çocuklarda işitsel hassasiyet, yüksek sesli ortamlarda da ortaya çıkacaktır. Örneğin elektrikli süpürge, saç kurutma makinesi ve iş makineleri gibi yüksek sesin olduğu ortamlarda aşırı yüklenme olacak ve stresi, korkuyu artırıp gene amigdala seviyesinde savaş-kaç tepkileri ortaya çıkacaktır.

İşitsel Hassasiyet Terapisi

Bütün duyusal reaktivite zorlukları için önce regülasyon, yani sakinleşme becerilerini çalışmak gerekmektedir. Maruz bırakma yöntemleri genellikle çocuklara faydadan çok zarar vermektedir, çocukları travmatik etmektedir. Bu yüzden işitsel hassasiyeti olan bir çocuğa yoğun işitsel uyaranlar vererek terapi yapmak faydalı değildir.

Gürültülü bir ortama girdiğinizde yanınızda kulak tıkacı veya ses engelleyici kulaklıklar bulundurun.

Çocukların sese alışması için zaman verin, acele etmeyin.

Gürültülü veya yüksek sesli bir aktiviteden önce regüle edici oyunlar oynayın, masaj yapın, sarılın, sakinleşmesi için zaman verin.

Aktivitelerdeki yüksek sese maruz kalmasının önüne geçin. Örneğin, suyu sesinden korkan bir çocuk için küveti önden suyla doldurun.

Duyusal diyetler yapın.

Yüksek ses veya gürültü gelmeden önce çocuğunuzu hazırlayın. Örneğin “yola çıktığımızda arabaların korna sesi gelebilir merak etme” gibi ön hazırlık yapın. Çocuğunuz sesin nereden veya ne tarafından geldiğini anlamadığında ona açıklamalar yapın ve güven verin. Örneğin “bu bir martı sesi, bak uçuyor, korkmana gerek yok” gibi açıklamalar yapın. Yetişkinlerden veya çocuğun arkadaşlarından sessiz tonda konuşmasını isteyin.

Sınıfta öğretmeni ve arkadaşlarıyla konuşun. Alkışlama, bağırma, gürültülü konuşmalardan kaçınmalarını isteyin.

Sakinleştirici müzikler dinletin.

Stresin artma durumunda regüle edici stratejiler geliştirin. Örneğin sakız çiğnemek, sarılmak, müzik dinlemek.

Sonuç olarak işitsel hassasiyeti olan çocuklar için çevresel düzenlemeler yapmak, ilişkide olunan insanları bilgilendirmek ve destek istemek, stresi azaltıcı stratejiler belirlemek, gürültülü ortamlardan uzak durmak veya gürültüyü azaltan kulaklıklar kullanmak, regülasyon ve duyu bütünleme konusunda bir ergoterapistten destek almak gerekmektedir.

Yazar : Furkan Cangi
Ergoterapist

Kaynakça:

1. Ayres, A.J. (1972). SI and Learning Disorders.

2. Dunn, W. (2014). Sensory Profile-2. User’s Manual. Texas: The Psychological Corporation.

3. Miller, L.J. (2014). Sensational Kids Hope and Help for Children with Sensory Processing Disorder. Revised

4. Mucklow, N. (2009). The Sensory Team Handboook.