Dizartri

Dizartrinin tipi ya da şiddeti sinir sisteminde etkilenen alana göre farklılık gösterir. Dizartride nefes almayı, gırtlağı, boğazı, dili, çeneyi ve dudakları çalıştıran kaslar tam olarak kontrol altına alınamadığı için, konuşmada zorluklar yaşanır (Hallahan ve Kauffman, 2003). Plante ve Beeson’a (1999) göre dizartri, konuşmadan sorumlu kas gruplarında zayıflık, paraliz, yavaşlık, koordinasyonsuzluk ve duyu kaybıyla ortaya çıkmaktadır. Kaslardaki zayıflık ve zayıf kontrol tipik olarak tam net olmayan sesletimlere neden olur. Bu yüzden konuşma zor anlaşılır. Konuşma sesleri bozulmuştur ve doğru olmayan sesler sesletimlere eklenebilir. Buna ek olarak tam net olmayan sesletim; diğer belirtilerle birlikte, hipernazaliteyi, zorlu ve nefesli sesi içeren bozuk ses kalitesini ve anormal prosodiyi içerir.

Beyine yönelik fiziksel travma, oksijen yetersizliği, çeşitli zehirlenmeler, hastalıklar, felçler, Parkinson hastalığı, Huntington hastalığı ve amytrofik lateral skleroz dizartriye neden olabilir. Çocuklardaki başlıca nedense CP’dir (Plante ve Beeson, 1999; Hallahan ve Kauffman, 2003).

Terapide telafi edici çalışmalar kapsamında özellikle vakanın güçlü yönleri desteklenir. Temel hedef, vakanın otomatik ve iyice öğrenilmiş davranışlar üzerinde daha amaçlı kontrole teşvik edilmesi, davranış değişimlerinin vaka tarafından gözlenmesi ve sürekli kayıt altına alınmasıdır. Bunun yanında bireyin dizartrisini olumsuz etkileyebilecek kötü alışkanlıkların önlenmesine ilişkin erken müdahalelerin biçimlendirilmesi ve bireyin motivasyonu için bilgi ve destek sağlanmasıdır. Terapide bireyin ihtiyacına göre sadece artikülasyon değil, solunum, fonasyon, rezonans ve prozodi üzerinde de çalışılabilmektedir. Süreçte, sürekli fonasyona, genizsi ya da genizsi olmayan sözcüklerin üretimine ve anlamlı sözcüklerde konuşma sesi üretimlerine de odaklanılabilmektedir. Dizartri ALS, Wilson, Parkinson gibi bazı dejeneratif (kötüleyici) bozukluklarda da görülebilmektedir. Bu vakalarda kimi zaman alternatif ve destekleyici iletişim sistemleri (ADİS) bireyin yaşam kalitesinin yükseltilmesi bakımından fonksiyonel olarak kullanılabilmektedir (Owens ve ark., 2003).